Trudno nie zgodzić się z tym, że tempranillo - wiodąca w uprawach w La Rioja odmiana winorośli, daje wyśmienite wina w wyżej położonych regionach należących do terytorium Kastylii i León. Surowy klimat mesety pozwala gromadzić skórkom winogron więcej garbników, dobrą kwasowość, a także ponadprzeciętną koncenrację polifenoli odpowiedzialnych za ciemniejszą, czerwoną barwę trunku. Jednakże wina z niżej położonego, a co za tym idzie posiadającego łagodniejszy klimat regionu Rioja, mają szczególną cechę. Potrafią być delikatne, a przy odpowiednim wysiłku winiarza bardzo eleganckie i wcale nie pozbawione charakteru. Ich klasyczny styl, obecnie przez część hiszpańskich producentów porzucany lub poddawany różnego rodzaju transformacjom, trafia do gustów szczególnie tych, którzy dopiero zaczynają pasjonować się winem.
Wino Rioja i maceracja węglowa
Zanim do regionu Rioja zjechali francuscy winiarze, wytwarzano tam wyłącznie wina młode, bez starzenia ich w dębowych beczkach. Proces produkcji tego typu win posiadał jeden bardzo ważny etap: macerację węglową gron. Obecnie nie wytwarza się przy jego udziale zbyt wielu win, które cieszą się popularnością wśród konsumentów na całym świecie. Jest jednak pewien dobrze znany wyjątek - francuskie Beaujolais Nouveau. Tymczasem w regionie Rioja, głównie w jego podstrefie Rioja Alavesa, wiele winiarni nadal ma w swoim portfolio młode, czerwone wina robione właśnie w ten sposób.
W odróżnieniu od Beaujolais Nouveau, podczas maceracji węglowej całych gron (wraz z szypułkami) fermentacja przeprowadzana jest tam w otwartych, a nie zamkniętych zbiornikach. Część winogron zaczyna fermentować jeszcze przed ulegnięciem zgnieceniu pod własnym ciężarem, proces mechanicznego zgniatania winogron w prasie jest całkowicie pominięty. Powstający w ten sposób moszcz jest bardziej skoncentrowany, ponieważ proces jego utleniania jest hamowany przez uwalniający się dwutlenek węgla. W praktyce daje to wina mocno owocowe, lekkie, orzeźwiające, doskonałe do popijania nawet w ciepłe dni. Przykładem dobrego wina z DOCa Rioja wytwarzanego z udziałem procesu maceracji węglowej jest Ramírez de la Piscina Joven (dystrybutor w Polsce: Vinola).
Klasyczne wino Rioja: dojrzewanie w beczce
Aby zrozumieć na czym polega klasyczny styl win z regionu Rioja trzeba zaznajomić się z nowożytną historią tamtejszego winiarstwa. Region winiarski Rioja zyskał międzynarodową renomę w drugiej połowie XIX wieku, kiedy zaczęto wytwarzać tam wina w stylu bordoskim. Na tle dotychczasowych winnych trunków, prostych pod względem budowy i aromatu, były one bardziej skoncentrowane, złożone i przede wszystkim długowieczne. Właściwości te zapewniało im dojrzewanie w dębowych beczkach. Jednakże wraz z dynamicznym rozwojem winiarstwa poza terytorium krajów skupionych wokół basenu Morza Śródziemnego oraz postępom technologicznym, zmianom ulegały metody wytwarzania wina, a co za tym idzie preferencje konsumentów. Wina z regionu Rioja stawały się produktami coraz bardziej niszowymi. Zarzucano im głównie mało atrakcyjny zapach (aromaty kojarzone z piwnicą), a także brak świeżości, garbnika oraz intensywności koloru. Nadmierne przywiązanie do dawnych technik winifikacji przez trzy ostatnie dekady ciążyło nad reputacją wielu tamtejszych winiarni. Te z kolei nie były nazbyt skore do zmiany stylu produkowanych win.
Obecnie zdecydowana większość win z DOCa Rioja dostosowała się już do światowych trendów. Tym niemniej wciąż bez problemu można zakupić mniej lub bardziej udane "klasyki". Wyróżnia je przynajmniej 12 miesięczne dojrzewanie w beczkach z dębu amerykańskiego, wyraźnie podporządkowane sztywnemu podziałowi na kategorie crianza, reserva i gran reserva.
W przypadku udanych win z DOCa Rioja nawiązujących do klasycznego stylu bardzo ważne jest odpowiednie użycie dobrych beczek, obowiązkowo z dębu amerykańskiego. Jeśli dojrzewają w maksymalnie trzyletnich baryłkach o właściwym stopniu wypalenia charakteryzuje je bogaty aromat, wcale nie podporządkowany nutom pochodzącym z dębiny (dymnym, słodkich przypraw, ziemistym). W ich smaku dominuje owoc, nie brakuje im intensywności barwy i garbnika. Takie wina robi się głównie w kilku renomowanych, zwykle bardzo starych (np. Muga, CVNE, Bodegas Bilbaínas). Warto dodać, że w regionie Rioja oprócz czerwonych tempranillo (czasem kupażowanemu z graciano, garnacha lub mazuelo) długiemu starzeniu w dębinie poddawane są również wina białe. Robione są głównie ze szczepu viura, niekiedy z małym dodatkiem malvasía.
Niestety, wciąż dużą część win z regionu Rioja stanowią trunki w zły sposób nawiązujące do klasycznego stylu. Można na nie trafić w niewyspecjalizowanych sklepach, głownie dyskontach i osiedlowych sklepach z różnym alkoholem. Przy ich produkcji używa się mocno zużytych, ponad trzyletnich beczek. Na dodatek wytwarzają je mocno niedoinwestowane winiarnie, często używając winogron gorszej jakości. Wciąż mogą one jednak liczyć na sprzedaż i dystrybucję opierającą się na dwóch filarach: dużej rozpoznawalności nazwy apelacji i niskich cenach produktów. Winom tym można zarzucić przede wszystkim mało świeży smak i aromat (nadmiernie przepełniony nutami przeważnie kojarzącymi się z wilgotną piwnicą, kokosem lub lakierem), brak równowagi (pomiędzy słodyczą, alkoholem, kwasowością, taninami) oraz często suchy i cierpki posmak.
Piotr Bartoszewicz
