Crianza, reserva… Dojrzewanie wina w beczce

Czy kupując hiszpańskie wina zastanawialiście się co oznaczają na  ich etykietach napisy crianza, reserva lub gran reserva? Znajomość tych oznaczeń jest bardzo przydatna jeśli zależy nam na winie o odpowiedniej specyfice. Lekkiego lub o mocniejszej budowie, pachnącego tylko owocem lub prezentującego złożone aromaty z akcentami beczkowymi...

Dojrzewanie wina w beczce - rodzaje win hiszpańskich Za hiszpańskimi wyrazami roble, crianza, reserva, gran reserva kryją się informacje producenta o czasie dojrzewania wina w dębowych beczkach. Są one zwykle umieszczane na głównych etykietach trunków. Wyjątkiem są wina młode (joven), które podczas ich wytwarzania nie są poddawane procesowi dojrzewania w dębinie lub proces ten trwa krócej niż przewidują przepisy danej apelacji dla każdego z wymienionych terminów. Istnieją oczywiście rozmaite wyjątki, a na dodatek nie wszystkie wina hiszpańskie muszą posiadać chronione oznaczenie geograficzne.

Jaka powinna być ogólna charakterystyka win określanych poszczególnymi kategoriami? Pod względem czasu starzenia win w dębowych beczkach Hiszpanie dzielą je na następujące typy:

Joven

Wina młode, butelkowane zwykle w okresie poniżej 6 miesięcy od rozpoczęcia fermentacji winogron użytych w ich produkcji. Nie poddawane procesowi dojrzewania w dębowych beczkach, chociaż mogące fermentować w drewnianych kadziach. Informację "joven" hiszpańscy producenci umieszczają na etykietach win bardzo rzadko. W przypadku produkcji wina młodego, zwykle po prostu podają sam rocznik wina, najczęściej (i dla konsumenta najlepiej) poprzedzający rok, w którym przekazane jest do dystrybucji. Zdecydowane większość hiszpańskich win białych i różowych (ponad 90% z nich) to wina młode. Powinno się je pić maksymalnie 2 lata od czasu jego produkcji, przy czym najlepszą jakość ma w roku bezpośrednio następującym po jego roczniku (podanym na etykiecie).

Dobre, młode wino powinno być przede wszystkim świeże i lekkie, co wcale nie znaczy, że powinno mieć mało zdecydowany smak lub aromat. Powinno pachnieć świeżym, a nie na przykład konfiturowym lub likierowym owocem. W kieliszku powinno prezentować czystą, błyszczącą barwę. W smaku (a także w zapachu) nie może być zbyt mocno wyczuwalny alkohol, a jego głównymi zaletami powinny być rześkość i wyrazistość owocu. Złej jakości młode wino będzie wodniste, nieświeże, zbyt alkoholowe, prezentujące mało wyrazisty bukiet aromatów. Młode hiszpańskie wina białe przeważnie dobrze łączą się z rybami i owocami morza. Czerwone natomiast, najlepiej sprawdzają się jako dodatek do chudych mięs, wędlin oraz średnio dojrzałych serów.

Roble

To kategoria, którą hiszpańscy producenci stosują od stosunkowo niewielu lat. Z roku na rok jest jednak zauważalnie bardziej popularna. Nadaje się ją czerwonym winom, które są poddawane krótkiemu okresowi starzenia w dębowej beczce. Wynosi on mniej niż 6 miesięcy. Zastosowanie procesu dojrzewania trunku w dębinie powoduje, że jego zapach zostaje wzbogacony o dodatkowe nuty zapachowe, nie pochodzące bezpośrednio od fermentowanych winogron. Dodatkowo wino ma odrobinę cięższą budowę, jest mniej wodniste. Poprzez kontakt z dębowym drewnem może także zwiększyć swoją taniczność (odczuwalny efekt ściągania ust pod wpływem działania garbników). Czasami w przypadku tego typu win hiszpańscy producenci używają zamiennie terminu "semi-crianza". Wino kategorii "roble" jest również winem młodym. Powinno być jednak bardziej żywotne, warto je wypić w okresie od 1 do 3 lat od podanego na etykiecie rocznika.

Dojrzewanie wina w beczce - crianza, reserva Dobre wino typu "roble" posiada wszystkie zalety młodego wina. Ma jednak zdecydowanie głębszy aromat, który zwykle wzbogacają nuty mogące kojarzyć się z dymem opalonego drewna albo aromatami słodkich, korzennych lub pikantnych przypraw. Powinno mieć dodatkowo wyraźniej odczuwalną w ustach fakturę, być mniej wodniste, z bardziej trwałym i złożonym posmakiem. Jego głównym atutem, tak jak w przypadku wina "joven" powinna być orzeźwiająca świeżość. Wino takie (czerwone) dobrze łączy się z mało i średnio tłustymi czerwonymi mięsami, wędlinami oraz twardszymi serami.

Crianza

Czerwone wina dojrzewające co najmniej przez okres 24 miesięcy, z czego minimalnie przez 6 miesięcy (w apelacji DOCa Rioja 12 miesięcy) w dębowych beczkach o pojemności maksymalnej 330 litrów. W przypadku win białych i różowych minimalny okres ich dojrzewania wynosi 18 miesięcy (bez konieczności leżakowania w beczce). Oznaczenie stosowane wyłącznie w przypadku win należących do jednej z hiszpańskich apelacji (nie używa się w stosunku do win bez prawnie chronionego oznaczenia geograficznego pochodzenia). Crianza to najpopularniejsza kategoria nadawana przez hiszpańskich producentów winom czerwonym, przy których wytwarzaniu stosują proces dojrzewania trunku w beczkach.

Dobre wino typu crianza powinien charakteryzować bogaty aromat, w którym wyczuwalny jest zarówno aromat owoców (w przypadku białych win również kwiatów lub ziół), jak i nuty pochodzące z dębiny. Muszą się one jednak ładnie ze sobą komponować. Dodatkowo pożądana jest w nich jest wyraźna struktura oraz balans pomiędzy kwasowością, odczuwalnym alkoholem, tanicznością (wina czerwone i różowe) itp. Powinny też pozostawiać w ustach długi i przyjemny posmak, a w kieliszku charakteryzować się bardziej intensywną, mniej przejrzystą barwą. Słabej jakości wina typu crianza cechuje przede wszystkim nadmierne eksponowanie aromatów beczkowych, które niekiedy bywają mało eleganckie. W przypadku win hiszpańskich powodem tego jest najczęściej użycie w procesie dojrzewania trunku zbyt starych beczek (wcześniej wielokrotnie użytych).  Czerwone wina crianza przeważnie dobrze się łączą z daniami mięsnymi (grillowanymi, pieczeniami, gulaszami), wędlinami o intensywnym smaku (wędzonymi, dojrzewającymi, przyprawianymi papryką), a także średnio dojrzałymi serami o twardszej fakturze. 

W przypadku białych win z Hiszpanii, popularniejsze niż leżakowanie w dębowych beczkach jest ich dojrzewanie nad osadem z własnych drożdży, proces który często odbywa się w fermentacyjnych zbiornikach ze stali nierdzewnej. Określa się go mianem crianza sobre lías. Wina stają się dzięki temu bardziej odporne na upływ czasu, mają bardziej oleistą niż wodnistą fakturę, a także bogatszy aromat.

Reserva

Czerwone wina dojrzewające co najmniej przez okres 36 miesięcy, z czego minimalnie przez 12 miesięcy w dębowych beczkach o pojemności maksymalnej 330 litrów. W przypadku win białych i różowych (trudno je kupić ponieważ robione są bardzo rzadko i praktycznie przez tylko paru producentów z regionu Rioja) minimalny okres ich dojrzewania wynosi 24 miesiące, z czego przynajmniej 6 w beczkach. Oznaczenie stosowane wyłącznie w przypadku win należących do jednej z hiszpańskich apelacji (nie używa się w stosunku do win bez przynależności apelacyjnej). Wina typu reserva mają zwykle zdecydowanie wyrazistą, aksamitną budowę. Dlatego wydają się pijącym je zbyt ciężkie jeśli nie towarzyszy im jedzenie.

Dobre wina typu reserva powinny posiadać bogaty i wyrazisty zapach w którym łatwo rozpoznawalne będą nuty beczkowe. Równocześnie powinny zachowywać dobrze wyczuwalny aromat owocu (może on być odrobinę dżemowy, rodzynkowy lub likierowy). Muszą być odpowiednio zrównoważone, czyli nie drażnić nadmiarem lub brakiem alkoholu, kwasowości, garbnika. Słabe wina kategorii reserva, jak jak w przypadku "crianza", to wina mało świeże i zbyt wodniste. Czerwone reserva najlepiej smakują kiedy popija się nimi pieczone, przynajmniej średnio tłuste mięsa (wieprzowina, wołowina, jagnięcina z rusztu) oraz mocniej dojrzałe sery.  

Gran Reserva

Czerwone wina dojrzewające co najmniej przez okres 60 miesięcy, z czego minimalnie przez 18 miesięcy w dębowych beczkach o pojemności maksymalnej 330 litrów. W przypadku win białych i różowych minimalny okres ich dojrzewania wynosi 48 miesięcy, z czego przynajmniej 6 w beczce. Oznaczenie stosowane wyłącznie w przypadku win należących do jednej z hiszpańskich apelacji (nie używa się w stosunku do win bez przynależności apelacyjnej).

Dobre wina typu gran reserva, podobnie jak reserva, mają złożony aromat z wyraźnymi nutami beczkowymi, lecz również z akcentem owocowym.

Noble

Wina dojrzewające co najmniej przez okres 18 miesięcy w butelce lub/i beczkach z drewna o pojemności maksymalnej 600 litrów.

Añejo

Wina dojrzewające co najmniej przez okres 24 miesięcy w butelce lub/i beczkach z drewna o pojemności maksymalnej 600 litrów.

Viejo

Wina dojrzewające co najmniej przez okres 36 miesięcy w butelce lub/i beczkach z drewna o pojemności maksymalnej 600 litrów