Co jest powodem tego powszechnego skojarzenia? Z pewnością znaczącą rolę odgrywa wiekowa tradycja winiarska w hiszpańskim regionie La Rioja. Od pewnego czasu coraz większy nacisk kładzie się na jakość tamtejszych win i z roku na rok ich coraz bardziej nowoczesny styl. Wszystko to ma na celu dbanie o dobrą renomę tamtejszych produktów poprzez dostosowanie ich do trendów panujących na światowym rynku.
Region winiarski Rioja jest popularny również ze względu na dobre warunki stwarzane dla turystów, których pasją poznawanie wytwórstwa wina. Winiarnie wciąż ulepszają swoje zaplecze turystyczne. Nie bez znaczenia jest malowniczość tamtejszych krajobrazów, których nieodłącznym elementem są ciągnące się gdzieniegdzie po horyzont winnice. W wielu średniowiecznych miejscowościach oraz na ich obrzeżach swoje siedziby ma ponad setka wielopokoleniowych, rodzinnych winiarni. Umacniają one kulturowe dziedzictwo społeczności zamieszkujących historyczny region La Rioja.
Status "denominación de origen" przyznano tej apelacji jako pierwszemu regionowi winiarskiemu na terytorium Hiszpanii. Było to w 1926 roku. Najbardziej prestiżowym statusem "denominación de origen calificada" region Rioja mógł również pochwalić się jako pierwszy (w 1991). Zanim do tego doszło, cały proces prawnego ukonstytuowania tej apelacji poprzedziła kontynuowana przez wiele stuleci tradycja winiarska miejscowej ludności. Sięga ona ponoć czasów na długo przed wcieleniem tych terenów do Imperium Rzymskiego (IX wiek p.n.e.). Jako region winiarski, Rioja została uznana przez panujących tam królów katolickich już we wczesnym średniowieczu. Miejscowi plantatorzy winorośli oraz wytwórcy win uzyskali od ówczesnych monarchów wiele specjalnych przywilejów. Dzięki temu winiarstwo w regionie mogło dynamicznie rozwijać się. To z kolei owocowało wzrostem zamożności wyższych warstw społecznych średniowiecznej Hiszpanii oraz rozwojem urbanizacyjnym tamtejszych miejscowości.
Winiarstwo hiszpańskie nabrało jeszcze większego znaczenia pod koniec XVIII wieku właśnie dzięki regionowi Rioja. W 1787 roku powstał tam urząd Real Junta de Cosecheros (Królewski Związek Winogrodników), który został objęty patronatem przez króla Hiszpanii. Jego zadaniem było m.in. wzmocnienie terytorialnej ekspansji upraw winorośli, polepszanie jakości wytwarzanych win oraz ułatwianie ich komercjalizacji (m.in. poprzez budowę nowych dróg i mostów ułatwiających transport z określonych lokalizacji).
Kolejny wzrost znaczenia regionu Rioja w światowym winiarstwie nastąpił po osiedleniu się tam w XIX wieku francuskich winiarzy. Dotarli oni tam w wyniku zniszczenia swoich upraw winorośli podczas największej plagi filoksery, która w nowożytnych czasach nawiedziła Francję, a w późniejszym czasie większość winnic w całej Europie. DOCa Rioja zaliczana jest obecnie do 5 najważniejszych regionów winiarskich w skali całego globu.
DOCA Rioja - terytorium apelacji wina z podziałem na podregiony
Jeśli chodzi o geograficzne położenie apelacji, to zajmuje ona większą część całej wspólnoty autonomicznej La Rioja oraz nieznaczny skrawek Kraju Basków i Nawarry. Ze względu na zdecydowanie odmienne warunki klimatyczne i geologiczne na jej całym terenie dzieli się ją na trzy podstrefy: Rioja Alta, Rioja Baja i Rioja Alavesa.
Tak na prawdę, ze względu na różnorodność klimatyczną i glebową można byłoby z DOCa Rioja stworzyć trzy odrębne apelacje. Wystarczy zwrócić uwagę na to, że zbiory gron tych samych odmian winorośli w Rioja Baja odbywają się nawet miesiąc wcześniej niż w Rioja Alta. Uprawy winorośli koncentrują się na ziemiach otaczających z dwóch stron rzekę Ebro i jej siedem dopływów. Od jednego z nich (Río Oja), swoją nazwę bierze nawet sam region .
Winnice w całej DOCa Rioja czerpią duże korzyści poprzez odseparowanie łańcuchami górskimi od surowszych klimatów. Takie panują na północy (zimny i wilgotny) i południu (gorący i suchy). Sporo stanowisk położonych jest na wysokości prawie 800 m n.p.m. i zimne atlantyckie powietrze mogłoby hamować optymalne dojrzewanie owoców. Opady atmosferyczne są w regionie Rioja dosyć częste, temperatury umiarkowane, a zimowe przymrozki sporadyczne.
Produkcja win z hiszpańskiej apelacji DOCa Rioja
W DOCa Rioja przeważa produkcja win czerwonych i w mniejszym stopniu różowych (ponad 90% łącznie), wytwarzanych przede wszystkim z fermentacji gron najsłynniejszego hiszpańskiego szczepu - tempranillo. Odmianę tą uznaje się za endemiczną dla tego regionu. Produkowane z niej wina charakteryzuje subtelność i elegancja smaku, znaczne ciało, dobra równowaga kwasowości i alkoholu, owocowość (wina młode) i aksamitność garbników (wina dojrzewające w beczkach). Duże znaczenie w części Rioja Baja, ze względu na jej bardziej śródziemnomorski klimat, ma szczep garnacha (grenache), lecz w ostatnich dekadach sukcesywnie ustępuje on miejsca w winogradach nasadzeniom tempranillo.
Kategoryzacja wina Rioja ze względu na okres dojrzewania w dębowych beczkach
Joven (zielona kontretykieta) - wina butelkowane w pierwszym lub drugim roku od daty zbiorów (liczone od 1 października) bez poddawania procesom starzenia w beczkach. Powinny charakteryzować się świeżością i intensywnością owocowego bukietu, soczystym czarnym lub czerwonym owocem oraz lekką budową.
Crianza (czerwona kontretykieta) - wina leżakujące co najmniej 2 pełne lata (liczone od 1 października w roku zbiorów winogron do ich produkcji tzw. "cosecha"), starzone w dębowych beczkach przez minimum 12 miesięcy (wina czerwone) lub 6 miesięcy (wina białe).
Reserva (fioletowa kontretykieta) - wina leżakujące co najmniej 3 pełne lata (wina czerwone) lub 2 pełne lata (wina białe), starzone w dębowych beczkach przez minimum 12 miesięcy (wina czerwone) lub 6 miesięcy (wina białe) i resztę czasu w butelkach.
Gran Reserva (granatowa kontretykieta) - wina wyłącznie z najlepszych roczników zbiorów, leżakujące co najmniej 5 pełnych lat (wina czerwone) lub 4 pełne lata (wina białe), starzone w dębowych beczkach przez minimum 24 miesiące (wina czerwone) lub 6 miesięcy (wina białe) i resztę czasu w butelkach.
Kontrola jakości wina z apelacji DOCa Rioja
Począwszy od momentu zbioru dojrzałych winogron jakość win mogących otrzymać konretykietę DOCa Rioja jest kontrolowana na różnych etapach ich produkcji. Nadzór nad tym sprawują wykwalifikowani pracownicy (enologowie) urzędu apelacji tzw. Consejo Regulador czyli Rady Regulacyjnej. Wybrana próbka każdego rodzaju już zabutelkowanego wina z danego rocznika od danego producenta musi przejść badanie analityczne i organoleptyczne w laboratoriach. Następnie, niezależni enologowie przeprowadzają degustację "w ciemno" testowanych win.
