Zanim szczep monastrell odrodził się na dobre pod koniec ubiegłego wieku, potrafił rozprzestrzenić się w kilku zakątkach globu. Zdołał przybrać francuską nazwę mourvèdre, a także doświadczyć prawdziwej eksterminacji na skutek panoszącej się po winogradach Europy plagi filoksery. Szczep monastrell wrócił jednak na swoje miejsce czyli do winnic, które od wieków są częścią krajobrazu spieczonego słońcem hiszpańskiego Lewantu.
Pochodzenie szczepu monastrell
Monastrell to endemiczna odmiana środkowej części wybrzeża Morza Śródziemnego w Hiszpanii. Panuje tam klimat idealny dla ciepłolubnych winorośli. Właśnie z południowej Hiszpanii "wyemigrowała" ona do Francji, gdzie doskonale zaadaptowała się w jej południowej części. Jako szczep zwany mourvèdre (słowo to wywodzi od Murviedro, dawnej nazwy miasta Sagunt niedaleko Walencji) stała się kluczową winoroślą w Dolinie Rodanu, Prowansji i Langwedocji. Tak było do momentu gdy plaga filoksery w drugiej połowie XIX wieku przyczyniła się do niemal kompletnego wyniszczenia jej nasadzeń.
Uprawa monastrell w Hiszpanii i na świecie
W dzisiejszych czasach monastrell z powrotem stał się wizytówką winiarstwa na śródziemnomorskim wybrzeżu Hiszpanii, od Katalonii po Andaluzję, szczególnie w Regionie Murcji (apelacje D.O. Jumilla, D.O. Yecla, D.O. Bullas) i w Prowincji Alicante (D.O. Alicante) na południu Wspólnoty Walencjańskiej. Winorośl na nieco mniejszym areale uprawia się w innych częściach Hiszpanii oddalonych nieco od Morza Śródziemnego np. Aragonii, Balearach, Estremadurze, Kastylii - La Manchy, Kastylii i Leon, Kraju Basków, La Rioja, Nawarze. W przeszłości w okolicach Alicante zasuszane winogrona monastrell służyły do wytwarzania starzonego w beczce przez ponad 20 lat wina fondillón, określanego mianem królewskiego (vino de reyes). Jego sława, którą próbują wskrzesić niektórzy producenci z hiszpańskiego Lewantu, została uwieczniona w literaturze pisarzy takich jak William Shakespeare, Aleksander Dumas, Emilio Salgari, Fiodor Dostojewski czy Daniel Defoe.
We Francji, po wielu dekadach podczas których tamtejsi winiarze w pierwszej kolejności skoncentrowali się na odnowie winnic zniszczonych przez filokserę poprzez nasadzanie francuskich szczepów, mourvèdre powrócił w znacznie mniejszym stopniu. Szczególnie modne w leżących na południu AOC (Châteauneuf du Pape, Vacqueyras, Gigondas, Lirac), jak również w Nowym Świecie (USA, głównie stany Kalifornia i Waszyngton gdzie nosi nazwę mataro), jest kupażowanie go z grenache i syrah w winach określanych skrótowo GSM. We Francji świetne, odmianowe wina mourvèdre wytwarza się w apelacji Bandol. Uprawy tego szczepu są popularne w Australii (Barossa Valley, Riverland), od niedawna coraz więcej jego nasadzeń można spotkać w RPA.
Charakterystyka odmiany winorośli monastrell
Monastrell jest odmianą o późnym okresie wegetacyjnym, dotyczy to zarówno jej pączkowania, kwitnięcia, owocowania i dojrzewania. Jest szczepem mało odpornym na choroby i szkodniki (szczególnie mączniaki). Dobrze znosi długotrwałe susze, nie ma dużych wymagań jeśli chodzi o rodzaj podłoża. Daje mało obfite plony. Intensywnie zielone liście są średniej wielkości, z bardzo płytkimi zatoczkami i charakterystycznym meszkiem na spodniej stronie. Grona przybierają z reguły stożkowatą formę, są bardzo zwarte. Owoce, o wyraźnie kulistym kształcie w momencie pełnej dojrzałości mają ciemnogranatowy, prawie czarny kolor. Ich gruba skórka skrywa mięsisty, bezbarwny miąższ.
Wina odmianowe - szczep monastrell
Chociaż szczep ten jest odmianą winorośli uprawianą w wielu hiszpańskich regionach winiarskich, odmianowe wina monastrell wytwarza się prawie wyłącznie w apelacjach Murcji i D.O. Alicante. Powód jest prosty, jedynie tam panuje odpowiednio suchy i gorący klimat pozwalający na optymalne dojrzewanie owoców. Dobre wina monastrell mają oleistą, aksamitną budowę. Posiadają głęboką barwę, w intensywnym bukiecie dominują nuty ciemnych owoców (jeżyn, śliwek) oraz przypraw i ziół (trufli, cynamonu, pieprzu, suszonej papryki, leśnego poszycia). W gorących rocznikach problemem winemakerów może być nadmierny alkohol oraz taniny. Wówczas najlepiej wychodzą wina nadające się do długiego starzenia w beczce, które mogą leżakować w butelce nawet kilkanaście lat.
W apelacjach leżących w obrębie hiszpańskiego Lewantu monastrell często kupażowany jest z syrah, cabernet sauvignon lub merlot dając solidne stołowe wina. Wytwarza się z niego również wina różowe i musującą cavę.
Wina z monastrell (mourvèdre) uprawianego we Francji lub w regionach winiarskich Nowego Świata charakteryzują większą tanicznością.
