W oddali, po baskijskiej stronie granicy majaczą szczyty górskie Sierra de Cantabria. Im dalej na południe regionu się przemieszczamy, tym teren staje się bardziej górzysty. Kulminacją wzniesień jest najwyższy szczyt La Rioja i drugi pod względem wysokości w obrębie całej Kordyliery Iberyjskiej (Sistema Ibérico) - Monte San Lorenzo (2.262 m n.p.m.). Spływające z gór bystre potoki (południowe dopływy Ebro) wydrążyły w ich górnym biegu malownicze kaniony tworzące siedem dolin: Linares, Ocón, Jubera, Tuerto, Brieva, Viniegras i San Millán.
Zwiedzanie winnic i winiarni w La Rioja
Śmiało można powiedzieć, że od przynajmniej stu lat życie w regionie La Rioja kręci się wokół wina. To najsłynniejszy region winiarski w Hiszpanii (tzw. apelacja D.O.Ca Rioja, której znaczna część znajduje się również po drugiej stronie rzeki Ebro w Kraju Basków - tzw. Rioja Alavesa), a także jeden z najbardziej znanych na świecie.
Stosunkowo niedawno wielkiego znaczenia mającego wpływ na rozwój lokalnej turystyki nabrała tutejsza gastronomia, element nierozerwalnie związany z kulturą picia wina. Główną atrakcją dla turystów podróżujących po La Rioja jest poznanie miejscowego winiarstwa poprzez zwiedzanie winiarni (tzw. bodegas). Degustacje szlachetnego trunku odbywają się często w towarzystwie wyśmienitej kuchni, na którą istotny wpływ ma gastronomia otaczających region wspólnot: Kraju Basków, Nawarry oraz Kastylii i León. W cenę zwiedzania (z reguły od 5 do 10 euro) wliczona jest degustacja kilku win. Wizytującym winiarnię towarzyszy przewodnik opowiadający o historii obiektu oraz sposobie wytwarzania trunków. Wiele bodeg oferuje na miejscu drobne, regionalne przekąski. W hotelach przynależących do właścicieli bodeg możliwe są noclegi z widokiem na winnice.
Stolicą La Rioja jest Logroño, stanowiące zarazem największą aglomerację autonomii (skupia połowę mieszkańców całego regionu). Prawa miejskie otrzymało w I wieku n.e. za czasów panowania cesarza Wespazjana. Jego znaczenie wzrosło w średniowieczu, kiedy się stało bardzo ważnym punktem na szlaku pielgrzymek do Santiago de Compostela. Nie bez znaczenia był również jego przygraniczny charakter, Logroño położone było przy zbiegu granic trzech królestw chrześcijańskich: Kastylii, Nawarry i Aragonii. W 1095 roku król kastylijski Alfonso VI de León przyznał mu szczególne prawa tzw. Fuero de Logroño.
Wkrótce powstała tam ważna świątynia w stylu romańskim, która z biegiem wieków została przekształcona w konkatedrę Concatedral de Santa María de la Redonda. Kościół ten charakteryzuje się zaznaczeniem wielu stylów architektonicznych z których najwyraźniej zaznacza się barokowy styl elewacji (bliźniacze wieże) oraz gotyckie wnętrze. Za XVII-wiecznym ołtarzem kryje się prawdziwy skarb renesansowego malarstwa - płótno Michała Anioła Buonarotti "Ukrzyżowanie" (La Crucifixión). W konkatedrze znajdują się również inne cenne dzieła sztuki: obrazy oraz rzeźby.
Najstarszym zachowanym kościołem w stolicy La Rioja jest Iglesia de San Bartolomé. Jego budowę rozpoczęto w XII wieku w związku z tym posiada wiele elementów charakterystycznych dla architektury romańskiej. Dominuje jednak styl wczesno gotycki (piękny, zdobiony scenami z życia św. Bartłomieja portyk z tympanonem przedstawiającym Chrystusa Odkupiciela) z elementami sztuki mudéjar (wieża o podstawie prostokąta z dzwonnicą). Trzecim wspaniałym kościołem w Logroño jest Iglesia de Santa María de Palacio, którego budowę również rozpoczęto w XII wieku. Ta gotycka świątynia wyróżnia się strzelistą, stożkowatą wieżą o podstawie ośmiokąta nazywaną ze względu na swój kształt La Aguja (Igła).
Z czasów przypominających fortyfikacyjny charakter miasta pochodzą mury obronne Muralla del Revellín. Przez rzekę Ebro przepływającej przez Logroño przechodzą cztery mosty w tym najbardziej charakterystyczny Puente de Piedra o długości 198 metrów, składający się z siedmiu łuków. Obecna konstrukcja pochodzi z XIX wieku. Poprzednie ulegały zniszczeniom na skutek wielokrotnych wezbrań rzeki w przeszłości. W mieście i jego okolicach znajduje się kilka wartych zwiedzenia muzeów w tym: mieszczące się w barokowym gmachu Museo de La Rioja (etnograficzne, starożytne wykopaliska, obrazy oraz rzeźby), Museo de la Cultura del Vino de la Dinastía Vivanco (historia winiarstwa od czasów starożytnego Egiptu po współczesne), muzeum sztuki współczesnej Museo Würth, poświęcone nauce (paleontologii, geologii, meteorologii oraz fizyce) muzeum Casa de las Ciencias.
Logroño to kulinarne serce La Rioja, które w 2012 roku cieszyło się tytułem gastronomicznej stolicy Hiszpanii. Grzechem jest nie skosztować potraw z menu restauracji oraz licznych barów wciśniętych w zabudowę ciasnych uliczek starówki. Jedną z takich ulic jest słynna Calle del Laurel. W gastronomicznych lokalach wymyślnymi pintxos i winem delektują się różne pokolenia miłośników dobrego smaku. Logroño mimo że nie wypada szczególnie atrakcyjnie na tle innych hiszpańskich miast jest niezłym miejscem dla miłośników zwiedzania. Zawdzięcza to zabytkowej zabudowie ulic, placów oraz licznym parkom.
Drugą najważniejszą aglomeracją La Rioja jest dla wielu bardziej urokliwe niż stolica regionu miasteczko Haro. Tutaj jeszcze dobitniej niż w Logroño można odczuć wpływ winiarstwa na życie jego mieszkańców. Przemysł ten przyczynił się do dynamicznego rozwoju miasta już w XIV wieku, które pod koniec XIX wieku stało się centrum wytwórczym a także logistycznym hiszpańskich producentów wina. Znajdują się tutaj stare, prestiżowe winiarnie takie jak López Heredia - Viña Tondonia (powstała w 1877 roku), CVNE (1878), Rioja Santiago (1904), Bodegas Bilbaínas (1908), Federico Paternina (1922) czy Muga (1932). W Haro nie brakuje zabytkowych budowli. Warto zwiedzić renesansowo-barokowy kościół z elementami wcześniejszej późnogotyckiej architektury Iglesia de Santo Tomás z 68-metrową wieżą, portalem w stylu plateresco oraz barokowym ołtarzem głównym. Architekturę miasta wyróżniają zabytkowe budowle cywilne: liczne pałace oraz neoklasycystyczny ratusz Casa Consistorial de Haro. Co roku 29 czerwca na obrzeżach aglomeracji w Riscos de Bilibio rozpoczyna się słynna fiesta Batalla del Vino. Ubrani na biało jej uczestnicy oblewają się winem z bukłaków, butelek i pistoletów. Następnie podążają w stronę centrum miasta na dalszą część obchodów winnego święta.
Ważnym miejscem na szlaku pielgrzymek do Santiago de Compostela przebiegających przez autonomię La Rioja jest miasteczko Santo Domingo de la Calzada. Jego nazwa wywodzi się od hiszpańskiego świętego - Domingo García (patrona inżynierów), który przysłużył się średniowiecznym pielgrzymom budując rozmaite budowle na ich użytek, w tym szpitale oraz groble (calzadas). Oczywiście jego kanonizacja nastąpiła w wyniku cudów natury niematerialnej, których dokonał.
Najważniejszym zabytkiem miasteczka jest katedra, której budowę rozpoczęto już w XII wieku. Przez kilka kolejnych wieków ulegała licznym modyfikacjom dlatego jej architektura posiada mieszankę wielu stylów, w szczególności romańskiego, gotyckiego i barokowego. Charakterystyczna jest jej barokowa wieża odseparowana od reszty budynku. Wewnątrz świątyni główną atrakcją jest tzw. El Gallinero czyli osadzona w jej murach klatka, w której od wieków trzyma się żywą kurę oraz koguta. Służy to upamiętnieniu arcyciekawej legendy, według której upieczony drób miał odżyć na talerzu namiestnika królewskiego. We wnętrzu kościoła znajduje się m.in. chór wykonany w stylu plateresco, rzeźbione retabulum z tego samego okresu (XVI w.), grobowiec świętego oraz gotycki dziedziniec. Interesująca w świątyni jest również stała ekspozycja muzealna.
Kilkanaście kilometrów z Santo Domingo de la Calzada znajduje się miejsce szczególnie istotne dla Hiszpanów. To mała wioska u samych stóp masywu górskiego Sierra de la Demanda na skraju Kordyliery Iberyjskiej. San Millán de la Cogolla posiada aż dwa klasztory, obydwa wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na ich historyczne, artystyczne, religijne, językowe oraz literackie znaczenie. Monasterio de Suso oznacza w starokastylijskim języku Klasztor Górny. W 1977 roku zebrali się w nim hiszpańscy językoznawcy by ogłosić, że właśnie tam przed 1000 lat narodził się pisany język castellano - ten, w którym porozumiewają się w dzisiejszych czasach Hiszpanie.
W Monasterio de Suso znaleziono łaciński kodeks "Aemilianensis 60", na którego jednej ze stron widnieje glosa (naukowy komentarz) w językach baskijskim oraz romance hispánico będącym w istocie kastylijskim z naleciałościami z regionu La Rioja. Przypisy na 72 stronie znane są pod nazwą Glosas Emilianenses uczyniły z San Millán de la Cogolla kolebkę mowy kastylijskiej (cuna del castellano).
W murach Monasterio de Suso pisał słynny, średniowieczny poeta hiszpański i mnich, Gonzalo de Berceo. To właśnie on wprowadził do literatury język, który przez kolejnych osiem wieków lat identyfikowany był przez Hiszpanów jako ojczysty. Jego budowę rozpoczęto podobno już w epoce panowania Wizygotów (koniec VI wieku). Właśnie w tym miejscu czterdzieści lat życia spędził eremita św. Emilian (San Millán), samotnie zamieszkując w prymitywnych murach pustelni (w wybudowanej z różowego piaskowca świątyni znajduje się jego rzeźbiony alabastrowy nagrobek oraz grobowiec należący do Gonzalo de Berceo). Wnętrza Monasterio de Suso prezentują surowość wczesnośredniowiecznych stylów średniowiecznych (wizygockiego, romańskiego i mozárabe). Z dawnej świątyni romańskiej Monasterio de Yuso (klasztor dolny) pozostało do dnia dzisiejszego niewiele.
W jego miejscu stoi XVI-wieczna budowla w stylu herreriano, która reprezentuje architekturę hiszpańskiego renesansu. Najciekawszym miejscem do zwiedzenia w świątyni jest La Sala de Códices y Cantorales, czyli pomieszczenie w którym zobaczyć można wielkie mszały oraz kodeksy z XVII wieku - jest ich około 30, a każda z oprawionych grubą skórą ksiąg waży 40-60 kilogramów. Sporządzenie bezcennych rękopisów zajęło mnichom ponoć 4 lata, ich stronice wykonane zostały ze skóry (pergaminu) około 2000 krów.
Wspaniałym zabytkiem o niepowtarzalnej, majestatycznej architekturze może poszczycić się liczące niespełna 8,5 tysiąca mieszkańców miasteczko Nájera. Z rąk muzułmanów odzyskał je w 923 roku król Pampeluny, Sancho Garcés I. W X wieku była to najważniejsza aglomeracja w regionie, wraz z okolicznymi ziemiami posiadająca nawet status królestwa. Rządził nią syna zwycięzcy - García Sánchez, prawowity następca tronu Reino de Pamplona. Z czasem Nájera nabrała jeszcze większego znaczenia w związku z położeniem na szlaku pielgrzymek do Santiago de Compostela. Do 1076 roku czyli momentu włączenia do terytorium Kastylii pełniła rolę stolicy La Rioja oraz Nawarry.
Klasztor Monasterio de Santa María la Real de Nájera zdumiewa wysokimi cylindrycznymi wieżami wkomponowanymi w jego płaskie mury oraz mieszanką stylów architektonicznych zawdzięczaną rozbudowie świątyni na przełomie sześciu wieków (XI-XVII). Wyróżnia się prymitywna część (legendarna grota z figurką Madonny z XIII wieku), trzy panteony, w tym pomieszczenie mieszczące grobowce monarchów Królestwa Nájera-Pamplona (Panteón Real), drewniany gotycki chór oraz piękny dziedziniec z krużgankami w stylach gotyckim i plateresco.
Esencją piękna regionu La Rioja są wkomponowane w krajobraz winnic malutkie miasteczka, których urok podkreśla średniowieczna architektura (kościoły, klasztory, pustelnie, pałace, zamki, mosty) oraz panujący na ulicach nawet w ciągu dnia spokój. Jednymi z takich miejscowości są Ezcaray (gotycki kościół Iglesia de Santa María La Real z ołtarzem głównym z XVI wieku) i Alfaro, które słynie z wielkiej populacji bocianów oblegającej od wiosny aż po jesień wieżę kościoła Colegiata San Miguel Arcángel. Podobny charakter mają miasteczka Briones i Cuzcurrita. To wyjątkowe miejsca dla kochających wyśmienite wina, dobre jedzenie, spokój oraz romantyczną atmosferę średniowiecza. Miłośnicy prehistorycznych wykopalin powinni wybrać się do górskiej wioski Enciso gdzie odkryto ponad 3.000 śladów dinozaurów. W parku tematycznym zwanym El Barranco Perdido warto zwiedzić interesujące muzeum paleontologii, przygotowanych jest również wiele atrakcji dla dzieci (m.in. specjalny basen La Playa Cretácica czy park linowy).
