Mérida - stolica rzymskiej prowincji Luzytania

W czasach starożytnych (II w. p.n.e. - III w. n.e.) dzisiejsze tereny przeważającej części Portugalii, hiszpańskiego regionu autonomicznego Estremadura oraz zachodnich skrawków Kastylii wchodziły w skład rzymskiej prowincji Luzytania (łac. Hispania Lusitania). Jej nazwa pochodzi od Luzytanów, wojowniczego plemienia, które do II wieku p.n.e. stawiało na tych ziemiach opór rzymskim legionom.

W 27 roku p.n.e., za panowania cesarza Augusta, nad rzeką Gwadiana założono miasto Augusta Emerita. Jego nazwa ma związek z tym, że w dzisiejszej Meridzie osiedlono zasłużonych (emerytowanych) żołnierzy z legionów V Alaudae i X Gemina, które brały udział w wojnach na północy Półwyspu Iberyjskiego. Dziesięć lat później imperator przyznał miastu rangę stolicy najbardziej wysuniętej na zachód prowincji Imperium.

Ówczesna Augusta Emerita została otoczona obronnymi murami. W mieście wybudowano szereg świątyń, teatrów, placów, term i innych obiektów użyteczności publicznej. Doprowadzono do niego potężny akwedukt, a nad rzeką Gwadiana wzniesiono most. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, kiedy prowincja Luzytania przestała istnieć, miasto gwałtownie zaczęło tracić na swoim dawnym znaczeniu.  

Zwiedzanie Meridy

Mérida jest jednym z europejskich miast z największą ilością dobrze zachowanych zabytków z czasów rzymskiego imperium. Ciekawe budowle z tamtego okresu znajdują się także tuż poza jego granicami. Zabytki określone jako tzw. zespół archeologiczny w Meridzie (hiszp. Conjunto arqueológico de Mérida) są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W mieście warto zobaczyć również kilka ciekawych budowli z czasów nowożytnych.

Zwiedzanie niektórych zabytków w Meridzie jest płatne. Wstęp do teatru i amfiteatru rzymskiego kosztuje 12 € (taryfa zwykła) lub 6 € (taryfa ulgowa dla osób w wieku 12-17 lat). Aby zwiedzić pozostałe obiekty trzeba jednorazowo zapłacić 6 € lub 3 €. Dlatego warto zakupić dobowy karnet wstępu do wszystkich zabytków za 15 € (bez zniżki) lub 7.50 € (ze zniżką) w kasach przy dowolnej budowli wchodzącej w skład zespołu archeologicznego w Meridzie.

Zespół archeologiczny w Meridzie

Teatr rzymski (Teatro Romano)

To najbardziej rozpoznawalna budowla Meridy. Powstała w latach 15-16 p.n.e. czyli w momencie ustanowienia tego miasta stolicą Luzytanii. Położony na wzgórzu, wielkich rozmiarów teatr rzymski swój obecny wygląd zawdzięcza pracom specjalistów nad jego restauracją w 1910 roku. Na jego widowni mogło zasiąść równocześnie ponad 5 tys. widzów, usadzanych zgodnie z ich statusem społecznym. Za sceną (proscenium) mieściła się dwukondygnacyjna fasada bogato zdobiona rzędami kolumn, rzeźb oraz balkonów. Ciekawostką jest to, że w dzisiejszych czasach na jego scenie (w lipcu każdego roku) odbywa się międzynarodowy festiwal teatru klasycznego.

Amfiteatr (Anfiteatro Romano)

Jego budowę rozpoczęto w 8 roku p.n.e. Odbywały się tam różne wydarzenia ludyczne takie jak walki gladiatorów i polowania na drapieżne zwierzęta. Mógł pomieścić 16 tys. widzów. Bezpośrednio sąsiaduje z teatrem rzymskim.

Casa del Anfiteatro

Tuż obok amfiteatru, wśród ruin grupy budowli o nazwie Casa del Anfiteatro można zobaczyć m.in. fragment akweduktu, pomieszczenie służące do uzdatniania transportowanej wody oraz piękne, rzymskie mozaiki.

Świątynia Diany (Templo de Diana)

Wbrew utrwalonej w XVII wieku nazwie starożytnej świątyni, wcale nie była ona poświęcona kultowi rzymskiej bogini lecz wzniesiona ku chwale władzy imperatora oraz stolicy imperium. Stanowiła fragment głównego placu (forum), w obrębie którego toczyło się administracyjno-polityczne życie miasta i prowincji. Świątynia została zbudowana na 3-metrowym podwyższeniu, na które pięły się schody. Z czterech stron otaczały ją kolumny dekorowane stiukiem. Pod koniec XV wieku, na niszczejącą budowlę nadbudowano renesansowe fasady pałacu Palacio de Conde de los Corbos (zwanego także Casa de los Milagros). Jego właścicielem był Alonso Mexía - szlachcic i kawaler zakonu rycerskiego Orden de Santiago. Paradoksalnie, przebudowa ta pozwoliła świątyni Diany ocaleć i zachować do dnia dzisiejszego dobry stan. W 1972 roku ruszyły prace mające na celu przywrócenie jej pierwotnego wyglądu, chociaż zdecydowano się na pozostawienie najładniejszej z fasad renesansowego pałacu.

Akwedukt cudów (Acueducto de los Milagros)

Ta inżynieryjna konstrukcja służyła do doprowadzania wody z oddalonego kilka kilometrów od granic miasta zalewu w Prosperina. Jej łuki sięgające w niektórych miejscach na wysokość do 25 m zbudowano z granitowych bloków oraz cegieł. Woda docierała do znajdującej się w centrum metropolii wieży o nazwie Castellum Aquae. Mieszkańcy mogli ją czerpać z pobliskiej fontanny. Aktualnie z Akweduktu cudów pozostały ruiny.

Most rzymski (Puente Romano)

Budowę mostu nad rzeką Gwadiana Rzymianie rozpoczęli najprawdopodobniej wraz z ustanowieniem Augusta Emerita nową stolicą prowincji. Pierwotnie liczył 62 przęsła i mierzył 755 m długości. W późniejszym czasie był kilkukrotnie przebudowywany. Obecnie ma 60 przęseł, 792 m długości, i wznosi się średnio na wysokości 12 m nad powierzchnią rzeki. Od 1993 roku puente romano udostępniony jest wyłącznie dla ruchu pieszego. Równolegle do niego nad Gwadianą przebiega nowoczesna konstrukcja mostu Puente de Lusitania. Zaprojektował go jeden z najsłynniejszych współczesnych architektów - Hiszpan Santiago Calatrava.     

Do ważniejszych stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w Meridzie lub tuż poza granicami miasta należą: cyrk rzymski (Circo Romano), Łuk Trajana (Arco de Trajano), fragment rzymskiego forum (El Foro) z pięknie rzeźbionym portykiem, zespół budowli z termami i wspaniałymi mozaikami (Casa del Mitreo) oraz rozległy skansen archeologiczny Morería (Área Arqueológica de Morería).

W Meridzie znajduje się kilka ciekawych zabytków z czasów nowożytnych. Na brzegu Gwadiany podziwiać można potężną sylwetkę Alcazaby - jednego z najstarszych arabskich zamków w Hiszpanii. Opasające go mury mają 550 m długości, grubość 2,7 m i posiadają 25 baszt. Zbudowano go w 835 roku za czasów panowania na tych ziemiach emira Abd ar-Rahmana II.

W mieście nie brakuje sakralnych budowli z epoki panowania chrześcijan. Warto zobaczyć kościół św. Eulalii (Basílica de Santa Eulalia) oraz katedrę pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny (Concatedral de Santa María la Mayor). W architekturze obydwu świątyń przeważają elementy szuki romańskiej oraz gotyckiej.

W Meridzie jest kilka ciekawych muzeów. Na pewno warto jest zwiedzić MNAR - Narodowe Muzeum Sztuki Rzymskiej (Museo Nacional de Arte Romano). Znajduje się tam największa w Hiszpanii kolekcja rekwizytów (dzieł sztuki oraz przedmiotów użytku codziennego) z czasów Cesarstwa Rzymskiego.