Warto na wstępie zaznaczyć, że okres uznawany za Święta Bożego Narodzenia w Hiszpanii uznaje się dni pomiędzy 22 grudnia i 6 stycznia. Trwają więc zdecydowanie dłużej i w pewnym sensie obejmują dodatkowe, szczególnie ważne dla Hiszpanów dni w roku: imprezę sylwestrowo-noworoczną popularnie zwaną Fin de Año (sylwester - hiszp. Noche Vieja, Nowy Rok - Año Nuevo) - oraz Święto Trzech Króli (Reyes Magos).
W wielu hiszpańskich domach wciąż popularna jest tradycja ich dekorowania w związku z okresem Świąt Bożego Narodzenia. Jednym z pielęgnowanych przez nich zwyczajów jest przygotowywanie na początku grudnia małej Szopki Bożonarodzeniowe (Belén), którą zwykle reprezentują figurki Świętej Rodziny oraz żłób z Dzieciątkiem Jezus. Bywa to zabawna, rodzinna inicjatywa, pozwalająca na wykazanie się wszystkim nieskrępowaną niczym kreatywnością. Duże Szopki pojawiają się na głównych rynkach hiszpańskich miast oraz wsi, gdzie oczywiście odbywają się konkursy na najładniejsze z nich.
W Katalonii i w niektórych z sąsiednich wspólnot autonomicznych Hiszpanii elementem żłobka jest budząca wśród nich więcej śmiechu niż kontrowersji figurka. To postać siedząca na toalecie lub odsłaniającą swoje pośladki, którą nazywają caganer. Tradycyjny caganer przedstawia katalońskiego chłopa w czerwonej czapie na głowie, jego bardziej współczesne wcielenia to z reguły politycy. Jest to ponoć bożonarodzeniowy symbol szczęścia i dobrobytu...
Ozdobami niekiedy przystrajany jest cały dom. W tradycji hiszpańskiej bożonarodzeniowej ważne miejsce ma oczywiście choinka (árbol de Navidad), na której zawieszane są tak jak u nas ozdoby: bombki, lampki i gwiazda betlejemska.
Wigilia (Nochebuena) jest zarezerwowana do świętowania z rodziną. W domach nie pielęgnuje się zwyczaju śpiewania kolęd. Podczas kolacji wigilijnej je się obficie, jednak liczba dań i ich rodzaj nie ma aż takiego znaczenia jak w Polsce.
Jako typową potrawę towarzyszącą podczas Wigilii w Hiszpanii, uznaje się pieczonego indyka (pavo al horno). Jest on nadziewany wieloma dodatkami, jednymi z najpopularniejszych nadzień są bekon, owoce (jabłka, śliwki), pieczarki, a nawet trufle i orzeszki pinii. Popularna jest również pieczona jagnięcina z ziemniakami pokrojonymi w długie paski przypominające pajdy chleba (Cordero asado con patatas panadera). Ogólnie rzecz biorąc je się bardziej wykwintne dania, takie które muszą smakować wszystkim domownikom. Bardzo popularne wśród dań wigilijnych w Hiszpanii są potrawy z ryb i owoców morza.
Hiszpania słynie z wielu bożonarodzeniowych słodkości. Są to przede wszystkim tradycyjne andaluzyjskie ciastka wypiekane na bazie mąki, smalcu i cynamonu: mantecados, polvorones i hojaldrinas. Typowymi bożonarodzeniowymi słodkimi przysmakami są w Hiszpanii nugat (turrón) oraz kandyzowane owoce (frutas escarchadas). Inną słodyczem, któremu trudno się oprzeć Hiszpanom podczas Świąt jest marcepan (mazapán).
Nocy wigilijnej w Hiszpanii, oczywiście wśród osób pełnoletnich, towarzyszą alkoholowe napitki. Najpopularniejsza jest anyżówka (anís), chociaż na stołach lądują wówczas także dobre wina, oraz nieraz słychać w domach wystrzał korka od hiszpańskiego odpowiednika szampana (cava).
Po zakończeniu Wigilii w małym rodzinnym gronie, Hiszpanie odwiedzają mieszkania swoich bliższych lub dalszych rodzin w okolicy. Tam spędzają czas przy rozmowach, zabawie oraz dalszym biesiadowaniu. Młodzi jednak wolą spotkać się ze swoimi rówieśnikami w barach i klubach, które czynne są w Wigilię do samego rana.
Dzień Bożego Narodzenia w Hiszpanii (25 grudnia) to święto, które również wypada spędzić w rodzinnym gronie. Głównym zwyczajem jest bożonarodzeniowy obiad. Po jego zakończeniu składane są wzajemnie życzenia szczęścia. W odróżnieniu od polskiego zwyczaju prezentów nie otrzymuje się w Wigilię, lecz dopiero 25 grudnia. Najczęściej wkładane są one pod choinkę, lecz mogą być to również inne miejsca, na przykład w salonowym kominku. Warto dodać, że najbardziej hojnych prezentów hiszpańskie dzieci wyczekują nie w dzień Bożego Narodzenia, lecz prawie dwa tygodnie później, podczas Święta Trzech Króli.
Wierzący Hiszpanie, którzy są w porównaniu z Polakami bardzo nieliczni, chodzą do kościoła na Pasterkę (Misa de Gallo). Warto też dodać, że 22 grudnia odbywa się w Hiszpanii specjalna loteria bożonarodzeniowa (Lotería de Navidad), w której można wygrać bardzo wysokie nagrody pieniężne, w tym główną nazywaną El Gordo (grubas). Jest to oczywiście moment, w którym całe rodziny zasiadają wspólnie przed ekranem telewizora.
