Wielką atrakcję dla zwiedzających twierdzę stanowi samo jej usytuowanie. Jest co prawda typowe dla większości zamków w Hiszpanii, jednak mimo wszystko wyjątkowe. Castell de Xàtiva położony jest na wzgórzu górującym prawie 300 metrów ponad miasteczkiem. Jest to bardzo strome i wysokie wzniesienie. Budowla jest też arcyciekawa pod względem historycznym i architektonicznym. W pewnym sensie jest także magiczna. W pochmurny dzień zamek wręcz tonie w obłokach, bądź też z powodu swojej dużej rozpiętości (zarówno w poziomie i w pionie) przedziela go warstwa chmur. Widoki roztaczające się z jego murów są spektakularne, tak więc niejednemu może zakręcić się od nich w głowie.
Castell de Xàtiva w trakcie swojego długiego istnienia ulegał wielu modernizacjom i rozbudowom. Z tego powodu mamy do czynienia z jego podziałem na dwa zamki z różnych epok, do których przechodzi się z dziedzińca Plaza de Armas. Całość liczy sobie aż 30 różnorodnych wież oraz kilkaset metrów murów pnących się po skalistym grzbiecie wzgórza. Do tego wszystkiego dochodzą rozmaite dziedzińce, zbrojownie, komnaty, lochy, kaplice, ogrody oraz studnie. Zwiedzając zamek można posilić się własnym prowiantem w specjalnie wydzielonej części piknikowej lub zamówić dania w zamkowej restauracji El Mirador del Castell. Dzięki bogactwu ekspozycji dydaktycznych Castell de Xàtiva stanowi prawdziwą gratkę dla miłośników szuki wojennej w średniowieczu.
Na teren historycznego obiektu wchodzi się przez ufortyfikowane wrota o nazwie Porta Ferrissa (żelazna brama), zrekonstruowane w połowie ubiegłego wieku. Dawniej wejście to poprzedzała jeszcze inna brama obronna - Porta Forana - wysadzona w 1813 roku przez wojska francuskie podczas wojny o niepodległość Hiszpanii (Guerra de la Independencia). Przekraczając Porta Ferrissa wychodzi się na przestronny, bardzo gustownie wyglądający dziedziniec Plaza de Armas. Wokół placu rozmieszczone są liczne budowle, w większości neogotyckie, zbudowane już w XX wieku. Zaadaptowane zostały do celów administracyjnych oraz na potrzeby różnorodnych ekspozycji. W jednym z pierwszych budynków znajduje się kasa, w której po zakupieniu biletu wstępu otrzymamy plan kompleksu obronnego Castell de Xàtiva z zaznaczonymi i opisanymi wszystkimi atrakcjami.
W jednym z budynków otaczających Plaza de Armas znajduje się ekspozycja poświęcona sławnemu rodowi Borgiów (hiszp. Borja), który w okresie swoich największych wpływów (XV i XVI wiek) posiadał swoje lenna właśnie w Królestwie Walencji. Można tam zobaczyć m.in. dokładne drzewo genealogiczne rodu obejmujące postacie takie jak wywodzący się z niego papieże Kalikst III i Aleksander VI. W kilku salach innego z budynków mieści się bogata ekspozycja poświęcona sztuce wojennej w średniowiecznej Hiszpanii. Znajdziecie tam doskonale opisane eksponaty takie jak wszelkiego rodzaju bronie, zbroje, przedmioty codziennego użytku ze średniowiecza, mapy oraz makiety. Miłośnicy zamków powinni też zajrzeć do wnętrz mniejszych budowli otaczających plac. Znajdą tam prawdziwą encyklopedię średniowiecznych fortyfikacji, których każdy element został opisany i zobrazowany z wielką starannością.
Pierwsza część twierdzy to tzw. zamek mniejszy (Castell Menor), którego historia sięga czasów panowania w tym regionie Iberów oraz Rzymian. Znajduje się po lewej stronie od wejścia przez główną bramę, wspinając się po zboczu w kierunku wschodnim. W jednym z naroży murów zbudowanych jeszcze w czasach starożytnych wyróżnia się kwadratowa wieża (torre cuadrada). Z zamkiem mniejszym wiąże się kilka legend, których bohaterami są słynni starożytni wodzowie. Brama o nazwie Puerta de Aníbal zawdzięcza swoją nazwę kartagińskiemu dowódcy Hannibalowi, który w 219 roku p.n.e. miał ponoć przygotowywać w ówczesnej twierdzy plan zdobycia miasta Sagunt. Aktualnie posiada formę gotycką. Jest tam także wieża Torre de la Reina z charakterystycznym tarasem Balcón de Himilce. Nazwy te nawiązują do królowej z plemienia Iberów, z którą się ożenił i miał syna Hannibal. Inna brama zamku mniejszego, prowadząca do gotyckiej wieży, pochodzi z czasów panowania Maurów.
Zamek większy (Castell Major) to twierdza powstała w czasach średniowiecznych. Wznieśli ją Maurowie, chociaż wiele jej elementów zostało zmienionych w późniejszych czasach przez chrześcijan. Po zdobyciu zamku w XIII wieku przez króla Jakuba I Zdobywcę stał się on najważniejszą twierdzą graniczną późniejszego Królestwa Walencji. Był też głównym więzieniem Królestwa Aragonii, w którym więzionych było wielu członków rodów królewskich Kastylii.
Pierwszą część tego zamku stanowi podejście schodami pod fontannę, którą otaczają armaty. Właśnie stamtąd najlepiej widać malowniczy krajobraz przeciwległego wzgórza z twierdzą Castell Menor. Równolegle wzdłuż muru biegnie inna wąska alejka. Tuż dalej znajduje się najbardziej mistyczne miejsce tej fortyfikacji. Mowa o niewielkim placu z arabską fontanną zakończoną po obydwu stronach gwiazdami w kształcie ośmioramiennych gwiazd. Obok znajduje się piękny ogród Jardines de Ibn Hazm, miejsce modlitw i medytacji muzułmańskich dostojników oraz artystów. Dedykowany jest on arabskiemu poecie, który podczas pobytu na zamku napisał jeden z najsłynniejszych miłosnych wierszy z epoki istnienia imperium Al-Ándalus.
Na samym szczycie góry Vernissa mieści się najtrudniej dostępna część zamku. Najniżej położona jest gotycka kaplica św. Marii, w której znajduje się krypta hrabiego Jakuba II (Jaume d’Urgell). Po tym jak nie został wybrany jako następca tronu Królestwa Aragonii zorganizował rebelię przeciwko wybranemu na władcę Ferdynandowi I Aragońskiemu. Po zdławieniu buntu został pozbawiony majątku oraz skazany na wieloletnie więzienie. Karę odbywał w murach wielu z ówczesnych twierdz. Po 20 latach więzienia zmarł w celi na zamku Castell de Xàtiva. Legenda mówi, że tuż przed śmiercią oślepł na skutek światła dziennego, które zobaczył chwilę po opuszczeniu ciemnych lochów. Jedną z głównych atrakcji zamku jest pomieszczenie, w którym na przestrzeni samego XV wieku przetrzymywano kilkunastu skazanych z "nobilitowanych rodów", w tym wspomnianego hrabiego.
Dalej na zwiedzających czekają ruiny innych pomieszczeń zamkowych związanych z obecnością stacjonujących tam wojsk. Są też platformy, wieże i mury, z których można podziwiać wspaniałe krajobrazy wybrzeża Walencji oraz otaczających zamek dolin.
Zwiedzanie zamku Castell de Xàtiva - przydatne informacje
Dojście do zamku z położonej u stóp góry Sierra de Vernissa miejscowości Xàtiva (hiszp. Jàtiva) prowadzi stromą, najeżoną serpentynami asfaltową drogą. Do twierdzy można dojść pieszo w około pół godziny, jednak zdecydowanie warto jest oszczędzić siły na dalsze zwiedzanie. Pod sam zamek można wjechać prywatnym samochodem i pozostawić auto na bezpłatnym parkingu.
Można także skorzystać z transportu turystycznym pociągiem na kółkach (Tren turístico), który połączony jest z 20-minutową przejażdżką po starówce Xàtiva. Godziny odjazdu "ciuchci": 12:30 i 16:30). Cena: 4,20 EUR/os.
Wstęp na zamek od wtorku do niedzieli (poniedziałki - obiekt jest zamknięty dla zwiedzających).
Godziny otwarcia Castell de Xàtiva: 10:00 - 19:00 od kwietnia do października, 10:00 - 18:00 od listopada do marca
Ceny biletów wstępu na zamek: 2,40 EUR dorośli, 1,20 EUR dzieci i młodzież od 10 do 18 lat, bezpłatnie poniżej 10 roku życia oraz dla wszystkich zwiedzających w każdy wtorek.