Wino Navarra

D.O. Navarra to stara (powstała w 1933 roku) i wielka szczególnie pod względem terytorialnym apelacja win hiszpańskich zajmująca prawie całą środkową i południową część wspólnoty autonomicznej Nawarra.

Niegdyś region znany głównie za sprawą aromatycznych różowych win stał się w dzisiejszych czasach poligonem eksperymentalnym hiszpańskiego winiarstwa, potrafiącym od czasu do czasu zaskoczyć bardziej wymagających miłośników tego trunku. Zawdzięcza się to w znacznej mierze założonemu w 1981 roku instytutowi winogrodniczo-enologicznemu EVENA (Estación de Viticultura y Enología de Navarra). To właśnie tam najodważniej zaczęto eksperymentować z międzynarodowymi odmianami takimi jak cabernet sauvignon, merlot i chardonnay (wcześniej, w okresie mozolnej odbudowy winiarstwa po zachodnioeuropejskiej pladze filoksery dominowała najbardziej odporna na choroby garnacha). Wciąż można poczuć w miejscowych winach duży liberalizm i poszukiwanie własnej osobowości, oraz dyskretne zerkanie w "różową" przeszłość. Jednak ostatni regulamin apelacji uchwalony w 2008 roku wyraźnie precyzuje, że D.O. Navarra obiera na najbliższe dziesięciolecia nowy kierunek o nazwie "jakość".

Apelacja D.O. Navarra dzieli się na pięć podregionów o łącznej powierzchni winnic wynoszącej 12.000 ha, z których część tak na prawdę mogłaby stanowić oddzielną apelację.

Najbardziej rozległy podregion to Ribera Alta, którego tereny są łagodnie pofałdowane, usytuowane na lewym brzegu rzeki Ebro, biegnące wzdłuż jej dopływu rzeki Ega (im dalej na południe tym ukształtowanie terenu jest coraz bardziej równinne). Krajobraz ziem pod uprawę winorośli najlepiej można zaobserwować spoglądając z baszt kompleksu pałacowo-zamkowego w średniowiecznym mieście Olite. W Ribera Alta występuje cały wachlarz podłoży na których może adaptować się vitis vinifera, od marglowych, ilastych, gipsowych, gliniastych po zwyczajne gleby aluwialne o znacznej kamienistości. Stałym problemem jest tam letnia susza, ilość roczna opadów często nie osiąga nawet wartości 400 mm. Spośród uprawianych odmian najlepiej przyjmuje się tempranillo oraz graciano (czerwone) i chardonnay wśród białych szczepów.

Z kolei położona jeszcze bardziej na południu Nawarry Ribera Baja, usytuowana na prawym brzegu rzeki Ebro to teren jeszcze bardziej półpustynny, niemal pozbawiony roślinności. Niedobór wody niezbędnej do optymalnego rozwoju winorośli to efekt opadów rocznych na poziomie 300 mm. Okres wegetacji tych roślin jest wyjątkowo długi, wynosi nawet ponad 250 dni (zdarza się, że ostatnie grona są zbierane dopiero w grudniu). Im dalej na południe tym rzeźba terenu staje się bardziej górzysta pod wpływem masywu górskiego Sierra de Moncayo. Tam podłoża zmieniają charakter z wyraźnie aluwialnego na marglowy. Wśród czerwonych odmian winorośli dominuje tempranillo oraz garnacha, najczęściej spotykane białe szczepy to viura i moscatel.

Historia pozostałych trzech podstref regionu winiarskiego Navarra mają historię ściśle związaną z klasztorami leżącymi na trasie "francuskiego" szlaku Camino de Santiago. Tierra Estella, Valdizarbe oraz Baja Montaña, położone dalej na północ od rzeki Ebro, nabierają bardziej górzystej rzeźby terenu. Dzięki temu wina produkowane na bazie winogron uprawianych na tamtejszych terenach nabierają zdecydowanie głębszego bukietu charakterystycznego dla win z sąsiedniej Aragonii (D.O. Somontano) czy La Rioja (Rioja Alavesa). Najczęściej uprawiane odmiany do produkcji win to tempranillo (Tierra Estella, Valdizarbe), garnacha (Baja Montaña). Francuskie szczepy takie jak cabernet sauvignon, merlot czy chardonnay używane są zwykle w Valdizarbe. Nie bez znaczenia jest też górski mikroklimat tworzony przez bujną roślinność, odpowiednia ilość opadów (rocznie nawet powyżej 700 mm) oraz podłoża gliniasto-marglowe z dobrymi właściwościami drenażowymi dzięki kamienisto-piaszczystej strukturze. Wysokość stanowisk we wszystkich podstrefach jest stosunkowo niska (jak na Hiszpanię) i wynosi 250-650 m n.p.m. Roczne nasłonecznienie przy bezchmurnym niebie wynosi od około 2.200 godzin (północne podstrefy) do 2.500 godzin (Ribera Baja). Wśród uprawianych odmian przeważają autochtoniczne dla Hiszpanii takie jak tempranillo i garnacha (70%).

Ponad 70% win produkowanych obecnie w D.O. Navarra to wina czerwone, niekiedy wytwarzane z użyciem procesu maceracji węglowej. Znaczny udział w produkcji mają też wina różowe (25%), produkowane wyłącznie na bazie fermentacji gron garnacha. Używa się tam systemu zwanego "sangrado". Proces ten polega na pozbawieniu gron szypułek, wyciśnięciu z nich soku i poddaniu maceracji w zbiorniku ze stali nierdzewnej mogącej trwać od 8 do 24 godzin. Po tym czasie wytłoczyny winogron wypływają na jego powierzchnię, a gęsty moszcz zawierający dużo cukru osadza się na dnie, dodatkowo będąc wzbogaconym pigmentami pochodzącymi ze skórek (nadają one jaśniejszy, różowy kolor) oraz intensywnymi aromatami zawartymi w nich. Po zakończeniu maceracji odkręca się kurek umieszczony w dolnej części zbiornika i przefiltrowany moszcz zlewany jest w sposób grawitacyjny w celu oddzielenia od niego cząstek stałych. Kolejnym etapem jest fermentacja alkoholowa (bez malolaktycznej) w temperaturze 17-20ºC. Po jej zakończeniu różowe wino jest klarowane, stabilizowane, dodawane są siarczyny zapobiegające szybkiemu utlenianiu, a na końcu szybko butelkowane aby nie straciło największych atutów: świeżości i owocowości.

Najważniejsi producenci win z D.O. Navarra:  Julián Chivite, Gran Feudo, Bodegas y Viñedos Artazu, Castillo de Monjardín, Prí­ncipe de Viana, Nekeas, Irache

Polecane wina z D.O. Navarra:  Santa Cruz de Artazu (Bodegas y Viñedos Artazu), Chivite Colección 125 Vendimia Tardía (Julián Chivite), Viña de San Martín (Emilio Valerio - Laderas de Montejurra), La Dama (Domaines Lupier)

Nazwa apelacji (rok zatwierdzenia): D.O. Navarra (1933)
Wina hiszpańskie z apelacji D.O. Navarra
Powierzchnia winnic: 11.500 ha (2013 r)
Położenie winnic (wysokość stanowisk): 250-650 metrów n.p.m.
Podregiony w obrębie terytorium apelacji: Ribera Alta, Ribera Baja, Tierra Estella, Valdizarbe, Baja Montaña
Dominujące rodzaje gleb:  wapienne, aluwialne, gliniaste, marglowe (Ribera Alta), ilaste
Odmiany winorośli czerwone: tempranillo, garnacha, cabernet sauvignon, graciano, merlot, mazuelo, pinot noir, syrah
Odmiany winorośli białe: chardonnay, garnacha blanca, sauvignon blanc, malvasía, viura, moscatel de grano menudo
Przeważający klimat:  śródziemnomorski z cechami kontynentalnego (północne podregiony)
Roczna ilość opadów: 300-700 mm (w zależności od podregionu apelacji D.O. Navarra)
Położenie w Hiszpanii (regiony autonomiczne):  Nawarra (Navarra)