Niewiele jest miast mogących poszczycić się aż dwiema gotyckimi katedrami. Licząca niewiele ponad 150 tys. mieszkańców hiszpańska Salamanka ma do tego trzy uniwersytety, w tym ten uznawany za jeden z najstarszych w Europie. Jeśli dodamy, że w mieście znajdziemy największy i być może najpiękniejszy rynek główny w Hiszpanii oczywiste stanie się to, że nie może zabraknąć tego miejsca w planie naszej podróży do starej Kastylii.
Obydwie katedry w Salamance reprezentują różne etapy hiszpańskiego gotyku. Żeby poznać dzieje tego wspaniałego miasta warto poznać nieco zawiłą historię Catedral Vieja i Catedral Nueva w Salamance.
Catedral Vieja (Katedra Stara)
Ponieważ zaczęto ją budować w połowie XII wieku tuż po rekonkwiście tych ziem spod panowania muzułmańskiego, widać w jej architekturze cechy późnego stylu romańskiego. Ze względu na przygraniczny charakter ówczesnej Salamanki, katedra posiada więc kilka elementów średniowiecznej budowli typowych dla obronnej fortyfikacji. Z tamtego okresu pochodzi wspaniała wieża Torre de Gallo (hiszp. gallo - kogut). Jej szczyt pokryty jest charakterystycznymi łuskami, a na jej czubku sterczy szpiczasty odlew z wizerunkiem tytułowego ptaka. Torre de gallo wygląda zresztą równie wspaniale z wnętrza katedry. To wielka kopuła podtrzymywana przez 16 kolumn, których przedłużenia łączą się w centrum półkolistego szczytu tworząc rozetę. Kolumny przedzielone są gęstą siecią dwóch rzędów składających się z 16 okiennic rozświetlających jej wnętrze. Wejście do Catedral Vieja jest płatne (4,75 €) ale zdecydowanie warte dużo większej gotówki. Wewnątrz ma charakterystyczne dla architektury romańskiej trzy nawy, jednak ich sklepienia reprezentują już typowy wczesny gotyk (kościół budowano przez niemal dwa wieki).
Bezcennym zabytkiem starej katedry w Salamance jest główny ołtarz powstały na początku XV wieku, znajdujący się w głównej apsydzie. Składa się z 53 malowideł przedstawiających sceny z życia Dziewicy Maryi i Chrystusa. Ołtarz posiada drewniany rdzeń pokryty pozłacanym brązem oraz inkrustowany jest nad każdym z obrazów szlachetnymi kamieniami. Absydę zwieńcza u góry malunek przedstawiający Sąd Ostateczny. Co ciekawe zaprezentowany tam schemat ikonograficzny wykorzystał później Michał Anioł w Kaplicy Sykstyńskiej. Ponadto w katedrze znajduje się krużganek, w którym podobno zrodziła się idea stworzenia jednego z najstarszych uniwersytetów w średniowiecznej Europie (obok uczelni w Oksfordzie, Paryżu i Bolonii). Catedral Vieja kryje w swoich murach ponadto bezcenne malowidła ścienne z XII i XIII wieku, kaplice oraz wspaniałe grobowce członków kastylijskich rodzin królewskich oraz biskupów. Aż trudno w to uwierzyć ale w XIV wieku powstała idea zburzenia tego kościoła i postawienia w jego miejscu nowej katedry. Salamanka po staniu się prężnie działającym ośrodkiem uniwersyteckim i Catedral Vieja nie była w stanie pomieścić wystarczającej liczby wiernych. Na początku XVI wieku zdecydowano się dobudować do niej znacznie przyćmiewającą ją rozmiarami nową, późnogotycką katedrę.
Catedral Nueva (Katedra Nowa)
Budowę Nowej Katedry w Salamance rozpoczęto w 1513 roku i zakończono w 1733 roku, stąd też świątynia ta posiada wiele elementów wykonanych w duchu późniejszych do gotyku stylów architektonicznych: plateresco i baroku. Jej rozmiary są imponujące, przerasta je jedynie wnętrze katedry w Sewilli. Nie dziwi więc, że "wrośnięta" w nią Catedral Vieja ginie przytłumiona jej wielkością. Nad gotycką konstrukcją wznosi się olbrzymia, ośmioboczna barokowa kopuła wyróżniająca się od wewnątrz gwiaździstym, półokrągłym sklepieniem wznoszącym się nad samym transeptem świątyni.
Wyjątkowo prezentuje się główna fasada Catedral Nueva zdominowana przez styl plateresco, pokryta drobiazgowo wykonanymi płaskorzeźbami. Wyróżniają się wspaniałe portale przedstawiające sceny z Narodzenia i Objawienia Pańskiego, zwieńczone rzeźbą ukrzyżowanego Chrystusa z wizerunkami apostołów Piotra i Pawła po bokach. Jednak wielką atrakcją głównej fasady Katedry w Salamance jest zagadkowa płaskorzeźba astronauty. Owszem, oglądając drobiazgowe elementy plateresco odnajdziemy wizerunek człowieka w kosmicznym skafandrze. Nie jest to bynajmniej dowód pojawienia się w XVI wieku w Salamance obcych cywilizacji, ale efekt renowacji w 1992 roku wejścia zwanego Puerta de Ramos. Współczesny architekt zostawił w ten sposób swoisty podpis z naszych czasów, który niemal z marszu stał się jedną z największych atrakcji tej świątyni. Ale to nie koniec osobliwości zafundowanych turystom przez żartobliwego artystę. W okolicach płaskorzeźby astronauty widnieją wizerunki rysia, byka oraz uśmiechniętego smoka dzierżącego loda z trzema gałkami. Niedaleko można ujrzeć postaci raka, bociana i zająca mające reprezentować wodę, niebo i ziemię charakteryzujące terytorium prowincji ze stolicą w Salamance.
Wstęp do Catedral Nueva jest bezpłatny, zdecydowanie wart polecenia chociażby ze względu na możliwość wspięcia się na jej wieże i podziwiania stamtąd zewnętrznych szczegółów architektonicznych budowli oraz widoków miasta. W jej barokowym, jasno oświetlonym 90 witrażami wnętrzu znajdziemy 18 kaplic, robiące niesamowite wrażenie wysokie łuki i sklepienia, chór oraz wspaniałe rzeźby i malowidła. Bez wątpienia obydwie katedry w Salamance to jedne z najpiękniejszych budowli reprezentujących architekturę sakralną w Hiszpanii oraz w całej Europie.
