Historie zażartych bitew nie tylko pomiędzy Maurami i chrześcijanami, budzące respekt zamczysko wzniesione na litej skale, surowe fasady starych kościołów, ciasne i kręte uliczki z pełną średniowiecznego romantyzmu zabudową. Takie są najpiękniejsze miasteczka starej Kastylii. Jednym z nich jest położone malowniczo na niewielkim wzgórzu Frías w Prowincji Burgos, w północnej części Kastylii i Leon. Ze względu niepowtarzalny urok tej miejscowości jej oficjalna nazwa brzmi "Ilustrísima Ciudad de Frías" (hiszp. ilustre - dostojny, wybitny).
Historia Frías
W dzisiejszych czasach Frías jest małą wioską liczącą niespełna trzystu mieszkańców żyjących głównie z usług turystycznych i rolnictwa. Tymczasem już w czasach starożytnych była ważnym miejscem ze względu na strategiczne położenie na jednym z głównych szlaków handlowych Rzymskiego Imperium tzw. Calzada Romana. Nieopodal niej znajdował się wówczas most, służący do przeprawy wędrowców przez rzekę Ebro. Po inwazji muzułmańskiej na Półwysep Iberyjski w VIII wieku Frías zostało zdobyte przez Maurów by po trzech wiekach wrócić w ręce chrześcijan za sprawą wojsk dowodzonych przez kastylijskiego hrabiego, Sancho Garcíę.
Rozkwit Frías nastąpił w 1202 roku za sprawą króla Alfonsa VIII, który nadał miejscowości specjalne przywileje (tzw. Fuero de Logroño). Prawa miejskie przyznał miejscowości w 1435 roku król Jan II (Juan II de Castilla). Władcy kastylijscy wspierali rozwój tej aglomeracji w epoce średniowiecznej ponieważ wciąż istniało zagrożenie ze strony sukcesywnie wypieranych na zachód Maurów. Frías ufortyfikowano, co miało niebagatelne znaczenie również w przyszłych, bratobójczych konfliktach hiszpańskiej szlachty.
Zamek (Castillo de Frías)
To jedna z najwspanialszych średniowiecznych fortyfikacji kastylijskich. Niewielki zamek na skale zwanej La Muela istniał już w epoce muzułmańskiej (IX-X w.), był między innymi świadkiem spustoszenia leżącej u jego stóp osady przez wojska emira Kordoby, Muhammada I. Jednakże bardzo szybko dostał się z powrotem we władanie chrześcijan stając się twierdzą broniącą granic Królestwa Nawarry, skąd nękano Maurów powoli wycofujących się z północy Półwyspu Iberyjskiego. Z biegiem czasu fortecę wzmacniano coraz bardziej by nadać jej ostateczny, zachowany do dnia dzisiejszego kształt uzyskany między XII i XIV wiekiem.
Wejście na opasany grubymi murami i otoczony głęboką fosą zamek możliwe było jedynie przez zwodzony most. Ostatnim bastionem dla broniących fortecy była wkomponowana w sterczącą samodzielnie skałę wieża (torre del homenaje), na szczycie której znajdują się dwie półkoliste strzelnice. Mury zamku zwieńczone są w większości ostro zakończonymi blankami oraz wieżyczkami. Wewnątrz nich mieści się przestronny dziedziniec ze studnią w samym jego środku. Rozglądając się dookoła dostrzeżemy z pewnością kłócące się nieco z militarnym charakterem budowli romańskie okiennice kolumnami ze wspaniale zdobionymi kapitelami (ich ikonografia przedstawia mityczne stworzenia: centaura-kobietę karmiącego piersią dziecko i gryfy oraz wizerunek rycerza chrześcijańskiego pokonującego Maura).
Zabytki Frías
Z wiadomych względów zabudowy mieszkalnej nie stanowią już budowle z początku i połowy drugiego tysiąclecia naszej ery. Pomimo tego Frías niewątpliwie zachowało swój średniowieczny klimat. Pnące się i opadające ciasne uliczki, pozostałości starych murów i kamienne domy zwieńczone czerwoną dachówką przemawiają do wyobraźni każdego.
Między XIV i XVI wiekiem miasto tętniło życiem za sprawą handlowej małej dzielnicy żydowskiej Judería (ulice Convenio i Virgen de la Candonga). Casas colgadas czyli "wiszące domy" to w większości trzykondygnacyjne budynki zwrócone oknami i balkonami w stronę urwiska. Znajdziemy tam także kilka budowli, których mury pamiętają zamierzchłe czasy: Palacio de los Salazar - szlachecki pałac wykorzystywany obecnie jako biuro informacji turystycznej czy Casa Cuartel - dom-więzienie z fasadą zdobioną herbem rodu Salazar.
Na skraju wzgórza, na którym leży Frías znajduje się piękny, późnoromański kościół Iglesia de San Vicente Mártir. Jego wieża, która najbardziej przyciąga uwagę z zewnątrz jest rekonstrukcją poprzedniej, poważnie uszkodzonej w 1904 roku. Warto jest zajrzeć do wnętrza świątyni gdyż znajdują się w niej zabytkowe ołtarze, malowidła oraz sarkofagi.
Inny ciekawy kościół to wczesnogotycki Iglesia de San Vítores (XIII-XIV w.). Wyróżnia się dzwonnicą o ciekawej geometrii oraz portalem z czterema archiwoltami. We Frías znajdują się także dwa klasztory. Convento de Vadillo założony w 1219 roku zachował swoją gotycko-renesansową architekturę. XIV-wieczny Convento de San Francisco spełniał do tej pory wiele funkcji, w tym rolę budynku mieszkalnego.
Frías - most średniowieczny
Puente medieval to kolejna atrakcja, tym razem znajdująca się tuż poza granicami starego Frías. Tak jak już wspomnieliśmy pełnił strategiczną rolę już od czasów starożytnych. Ma 143 metry długości, jego podstawę stanowi 9 rzymskich łuków, a na jego środku znajduje wielka wieża zwieńczona blankami mająca za zadanie strzec i bronić przejścia na drugą stronę rzeki Ebro. Chcący przekroczyć bramę wędrowcy musieli płacić "mostowe" (hiszp. pontazgo), rodzaj podatku zasilającego regularnie miejski skarbiec.
Będąc we Frías warto zwiedzić jego okolice. Zaledwie 2 km od niego znajduje się równie piękna wioska Tobera z wodospadami spływającymi wzdłuż jej kamiennych uliczek. Niewiele dalej znajduje się ukryta w zielonym wąwozie XIII-wieczna pustelnia Ermita de Nuestra Señora de la Hoz. Miłośników dobrego wina od stolicy hiszpańskiego winiarstwa La Rioja dzieli niecała godzina drogi samochodem. Stolica prowincji, Burgos, oddalona jest od Frías ok. 80 km.